مقدمه
در هر پروژه‌ی برق‌کشی، انتخاب کابل مناسب یکی از مهم‌ترین تصمیمات فنی است. در میان گزینه‌های موجود، کابل‌های افشان و مفتولی بیشتر از سایر مدل‌ها در تأسیسات برقی کاربرد دارند. اگرچه هر دو وظیفه انتقال جریان الکتریسیته را بر عهده دارند، اما از نظر ساختار، انعطاف‌پذیری، کاربرد، قیمت و نصب تفاوت‌های زیادی دارند. اگر می‌خواهید بدانید در چه شرایطی باید از کابل افشان استفاده کرد و کجا کابل مفتولی انتخاب بهتری است، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
آشنایی اولیه با دو نوع کابل
کابل افشان
کابل افشان دارای هادی مسی است که از چندین رشته سیم نازک تشکیل شده و در کنار هم تابیده شده‌اند. به همین دلیل این کابل بسیار نرم و قابل انعطاف است و در محیط‌هایی که خم‌شدن مکرر کابل وجود دارد، انتخاب بسیار خوبی محسوب می‌شود.
کابل مفتولی
کابل مفتولی از یک رشته مسی واحد ساخته شده که باعث استحکام بیشتر ولی انعطاف‌پذیری کمتر آن می‌شود. این کابل برای سیم‌کشی‌هایی که نیاز به حرکت یا خم شدن ندارند، گزینه‌ای بسیار مناسب است.
تفاوت در ظاهر و ساختار فنی
اصلی‌ترین فرق بین کابل افشان و مفتولی، در بخش داخلی یا همان هادی آن‌هاست. کابل افشان با چند رشته‌ی نازک از جنس مس طراحی می‌شود، اما کابل مفتولی تنها یک رشته‌ی ضخیم دارد.
مقایسه فنی:
افشان: هادی چندرشته‌ای – مناسب برای شرایط متحرک
مفتولی: هادی تک‌رشته‌ای – مناسب برای نصب‌های دائمی و ثابت
مزایا و محدودیت‌های کابل افشان
مزایای کابل افشان:
خم‌شدن آسان در فضاهای محدود
مناسب برای تابلو برق‌ها و مکان‌هایی با تحرک بالا
مقاوم در برابر شکستگی ناشی از خمش‌های پی‌در‌پی
محدودیت‌ها:
قیمت بالاتر نسبت به مفتولی
اتصال به ترمینال کمی دشوارتر است
در صورت بی‌کیفیتی، ممکن است رشته‌ها از هم باز شوند
مزایا و معایب کابل مفتولی
مزایا:
نصب آسان در مسیرهای مستقیم
دوام بالا در سیم‌کشی‌های دائمی
اتصال راحت به کلیدها و پریزها
معایب:
انعطاف‌ناپذیر
در صورت خمش زیاد، احتمال شکستگی وجود دارد
نامناسب برای تجهیزات دارای حرکت
مقایسه عملکرد در محیط‌های مختلف
کابل افشان به دلیل ساختار منعطف خود در فضاهایی که کابل نیاز به حرکت یا تغییر موقعیت دارد عملکرد بهتری دارد. از طرف دیگر، کابل مفتولی برای جاهایی که کابل به صورت ثابت در کانال‌ها یا سینی‌ها نصب می‌شود، گزینه‌ای بسیار کاربردی است.
کدام کابل بهتر است؟ پاسخ بستگی به شرایط دارد!
انتخاب بین افشان و مفتولی به نوع پروژه وابسته است. در جدول زیر شرایط مناسب برای هر کدام مشخص شده است:
نکات مهم در هنگام خرید کابل
در خرید کابل علاوه بر انتخاب نوع مناسب، باید به کیفیت ساخت نیز توجه شود. چه کابل افشان بخرید چه مفتولی، پیشنهاد می‌شود:
کابل دارای نشان استاندارد ملی ایران باشد
اطلاعات فنی کابل روی بدنه چاپ شده باشد
از فروشگاه‌های معتبر یا نمایندگی رسمی خرید کنید
وزن کابل را با جدول وزن مرجع مقایسه کنید (کابل‌های تقلبی سبک‌ترند)
کاربردهای رایج در صنعت و ساختمان
کابل افشان در کجاها استفاده می‌شود؟
تابلو برق‌ها و سیستم‌های کنترلی
سیم‌کشی داخلی لوازم خانگی
پروژه‌های صنعتی دارای ارتعاش یا حرکت مکانیکی
کابل مفتولی مناسب چه پروژه‌هایی است؟
ساختمان‌های اداری و مسکونی
نصب در لوله‌های PVC یا فلزی
تأسیسات روشنایی ثابت
تفاوت در نحوه اتصال و ترمینال‌زدن
در هنگام ترمینال‌زدن، کابل افشان نیاز به دقت بیشتری دارد چون رشته‌های مسی نازک ممکن است هنگام اتصال از هم باز شوند. به همین دلیل اغلب از سر سیم یا فیش مخصوص استفاده می‌شود. در مقابل، کابل مفتولی به‌راحتی وارد ترمینال می‌شود و اتصال محکم‌تری فراهم می‌کند.
تفاوت از نظر ایمنی
در صورتی که کابل افشان به درستی ترمینال‌زده نشود، ممکن است یک یا چند رشته از هادی آن به درستی انتقال جریان نداشته باشند و باعث داغ شدن سیم یا حتی آتش‌سوزی شود. کابل مفتولی در صورت قطع شدن کامل، جریان را منتقل نمی‌کند و احتمال ایجاد حرارت وجود ندارد. در نتیجه اگر کابل افشان با دقت نصب شود، از نظر ایمنی مشکلی ندارد اما نیازمند مهارت بالاتر در نصب است.
مقایسه از نظر اقتصادی
قیمت کابل‌ها بستگی به عوامل زیر دارد:
نوع کابل (افشان یا مفتولی)
قطر هادی
جنس روکش
برند سازنده
به‌طور کلی، کابل افشان به دلیل استفاده از چند رشته مسی و فرآیند ساخت پیچیده‌تر، گران‌تر از کابل مفتولی است.
طول عمر و پایداری
کابل مفتولی اگر در شرایط محیطی مناسب نصب شود (در کانال یا دیوار) معمولاً عمر بالاتری دارد چون دچار حرکت مکانیکی نمی‌شود. در مقابل، کابل افشان در محیط‌هایی با حرکت دائم مثل کارخانه‌ها یا تابلوها، دوام بیشتری از خود نشان می‌دهد.
بررسی تفاوت در جنس روکش
کابل‌های افشان به دلیل انعطاف‌پذیری، نیاز به روکش قوی‌تری دارند تا از آسیب به رشته‌های داخلی جلوگیری شود. روکش این کابل‌ها معمولاً از جنس PVC با ترکیبات نرم‌کننده است. کابل‌های مفتولی به دلیل ساختار خشک، به روکش مقاوم در برابر خمش نیازی ندارند.
تشخیص کابل تقلبی از اصل
برای اطمینان از کیفیت کابل، به موارد زیر دقت کنید:
بررسی وزن کابل؛ کابل اصلی سنگین‌تر است
وجود چاپ برند، مشخصات فنی و شماره استاندارد روی کابل
تست مقاومت با دستگاه اهم‌متر
استفاده از ابزار تست کشش و روکش
خرید از برندهای شناخته‌شده داخلی مثل رسانا، سیمیا، خراسان، البرز و …
نقش استاندارد در کیفیت کابل
کابل‌های برقی باید طبق استانداردهای معتبر تولید شوند. در ایران، استاندارد ISIRI برای تولید کابل‌های افشان و مفتولی الزامی است. این استانداردها شامل موارد زیر هستند:
مقاومت اهمی در طول معین
ضخامت مشخص روکش
درجه خلوص مس
تست‌های مکانیکی و حرارتی
کابل نیمه‌افشان؛ گزینه‌ای میانه؟
برخی کابل‌ها تحت عنوان نیمه‌افشان تولید می‌شوند که انعطاف‌پذیری‌شان بین افشان و مفتولی است. این کابل‌ها برای شرایط خاصی که به مقاومت و در عین حال کمی انعطاف نیاز است طراحی شده‌اند و می‌توانند جایگزینی برای برخی پروژه‌های خاص باشند.
جمع‌بندی نهایی
هرکدام از کابل‌های افشان و مفتولی مزایا و کاربردهای خاص خود را دارند. کابل افشان انعطاف‌پذیر و مناسب برای حرکت و خم‌شدن است و در مقابل، کابل مفتولی برای نصب‌های ثابت، بادوام‌تر و اقتصادی‌تر است. برای انتخاب درست، باید شرایط پروژه، مسیر نصب، میزان تحرک، دما و بودجه را در نظر بگیرید. استفاده از برند معتبر و رعایت استانداردها نیز نقش کلیدی در افزایش ایمنی و عمر کابل دارد.
